Ortodontiye İlişkin Bilgiler

Bu bölümde ortodonti hakkında en çok merak edilen konulara sizlerin anlayabileceği şekilde ve kısa cevaplar vermeyi hedefledik. Öncelikle hatırlatmalıyız ki Ortodonti 100 yıldır bir uzmanlık alanıdır ve 5 yıllık Dişhekimliği eğitiminin üzerine minimum 4 yıllık ilave bir uzmanlık eğitimi (sınav ile girilir) gerekmektedir. Yani bir ortodontist 9-10 yılda yetişir ve ortodonti günlük ve haftalık kurslarla öğrenilecek bir branş değildir. Ortodontik tedavi sırasında; yanlış planlama, yanlış aygıtlar ve yanlış tedavi protokolleri ile hastaya geri dönüşümü olmayan zararlar verme riski yüksektir. Kısacası ortodontik tedaviniz için kendinizi ya da çocuğunuzu bir ortodontiste emanet etmenizi tavsiye ediyoruz.

Ortodonti Nedir?

Dişlerin birbirlerine ve bulundukları çeneye göre, çenelerin kafa kaidesine ve birbirine göre konumlarını değerlendiren , normal ilişkileri tesbit eden ve anormal olanı teşhis ve tedavi eden bilim dalıdır.

Ortodonti Neleri Tedavi Eder?

Dişlerin çapraşıklığı, aralık dişler, alt ve üst dişlerin birbirlerine göre kapanış bozukluklarının düzeltilmesi, çenelerin kafaya göre ve birbirlerine göre konum bozukluklarının düzeltilmesi, yarık dudak ve yarık damaklı bireyler de dişlerin ve damakların düzenlenmesi, kısmen kapanmış eski çekim boşluklarının kapatılması ya da gerekiyorsa  implant boşluklarının açılması, periodontal kemik desteği kaybına bağlı olarak aralanan yada uzayan dişlerin düzeltilmesi, dişeti çekilmesi durumunda diş kökünün kemik içine hareket ettirilmesi  diye uzar gider listemiz..

Ortodontik tedavi görünüşümüzü etkiler mi?

Ortodontik tedavi sadece dişlerin düzgün dizilimini sağlamakla kalmaz, dişlerimizin konuşurken ve gülerken görünme miktarını da düzenleyebilir ki ne dediğimi gülerken dişeti görünen kişiler ya da konuşurken üst dişleri hiç görünmeyen kişiler  (bu kişiyi yaşlı gösteren bir durumdur L ) iyi anlayacaktır. Ayrıca bazı bireyler ‘gülüşüm yamuk ‘ der ki bu da yine ortodontinin tedavinin alanına girer. Yani ortodonti sadece dişlerimizi değil, dişlerimizin yüzümüzde duruşunu ve  gülüşümüzü de etkileyerek yüz estetiğimizi çarpıcı şekilde değiştirebilir. O nedenledir ki giderek daha çok duyduğunuz ‘gülüş estetiği’ meselesi ortodontinin en temel konusudur. Günümüzde gülüşünüzü ne şekilde değiştirebileceğimizi  gösteren dijital teknolojileri de kullanarak size tedaviden sonra nasıl görüneceğinizi en başından gösterebiliyoruz. Bu işlem ‘digital smile design’ yani ‘dijital gülüş tasarımı’olarak ifade edilmektedir ve çok popüler bir konudur.

Ortodontik tedavi süresi ?

Bu konuda belli bir süre vermek yanlıştır. Çünkü vakanın zorluğu, hastanın koperasyonu  hekimin tecrübesi tedavi süresini etkiler.Orta şiddette bir vaka 1,5-2 yıl sürerken şiddetli bir vaka (mesela çene bozukluğu + çapraşıklık) 3 yıla kadar uzayabilir. Kapanışı düzgün olduğu fakat sadece ön dişlerde hafif bir çapraşıklık var ise bu vaka ise 6-7 ayda bitebilir. Bu konuda en iyi tahmini sizi muayene eden ortodontist söyleyecektir. Tedavinin başında size tahmini bir süre verilebilir ve bu süre birkaç ay uzayabilir (ya da kısalabilir), fakat bu süreyi etkileyen başka faktörler de vardır. Mesela hastanın kendinden beklenenleri yapmaması, çok sık braket koparması ve randevularına uymaması bunlardan bazılarıdır. Süreden bahsetmişken ön dişleriniz düzelince tedaviniz bitmiş demek değildir.Arka dişlerinizin de dizilmesi ve alt ve üst dişlerin düzgün kapanması gerekir ki bu da dişlerinizin bir süre daha telli kalacağı anlamına gelir.Bunlar yapılmadan sökülürse dişlerinizin görünümü tedavi bitimini takiben kolaylıkla bozulabilir. Bunu istemeyiz değil mi J O halde hekiminizi telleri bir an önce çıkarması için sıkıştırmamanız doğru olacaktır.

Ortodontik tedavi sadece estetik bir gereklilik midir?

Tabi ki Hayır..Vakaların az bir kısmı sadece estetik amaçlı olabilir fakat pek çoğu fonksiyonu etkileyen niteliktedir. Nasıl mı? Çapraşık dişlerin temizliği yeterli yapılamaz ve bu uzun dönemde diş taşları oluşumuna ve dişeti hastalığına sebep olur. Bu durum ağız kokusuna dişeti çekilmelerine ve giderek diş kaybına kadar uzanabilir. Kapanış bozuklukları tedavi edilmez ise çiğneme sorunlarına ve/ veya çene ekleminde sorunlara (ağrı, tıkırtı, çene açmada zorlanma) kadar gidebilir ki bunlar yaşam konforumuzu ve giderek genel sağlığımızı etkileyen durumlardır. Bazı ortodontik bozukluklar mesela alt çenenin küçük ve /veya geride oluşu ciddi bir sağlık sorunu olan uyku bozukluklarına (apne) yol açabilir ve bu durum ilerleyen yaş ile ve kilo artışı ile şiddetlenebilir. Uyku Apnesi genel sağlığı ve yaşam kalitesini çok ciddi şekilde etkileyen bir durumdur.Estetik bozukluğun psikolojik durum üzerindeki etkileri de göz ardı etmeyelim.

Ortodontik tedavide kullanılan aygıtlar nelerdir?

Hareketli aygıtlar

Halk arasında damaklık olarak ifade edilir ve 6-11 yaş grubunda basit diş hareketleri gereken vakalarda kullanılır.Diş fırçalama dışında 7/24 kulllanılması gerektiği için hasta disiplini gerektiren bir tedavi şeklidir. Çene bozukluklarının düzeltilmesinde ve yine çocuklarda  kullanılan ve  her iki çeneye birlikte takılan ortodontik aygıtlar da mevcuttur ve bunlar genellikle 12-14 saat kullanılır (okul saatleri dışında evde ve uykuda takılır)

Sabit aygıtlar

Diş yüzeyleri üzerine özel bir yapıştırıcı ile yapıştırılan sabit braketler ve onların içinden geçen tellerden oluşan bir sistemdir. Tedavi bittiğinde ve sadece hekim tarafından çıkarılabilir.Hafiften şiddetliye kadar her türlü ortodontik bozukluğun tedavisinde yaş sınırı olmaksızın kullanılır.Ortodontik tedavide dişleri hareket ettirmek için kullanılan aygıtlar halk arasında ‘diş teli ‘ olarak bilinir. Sabit braketlerin pek çok çeşidi vardır. Görünümüne göre metal , şeffaf (plastik, veya seramik ) ,lingual diş teli (dişlerin arka yüzeyine takılan).Ya da kendi içlerinde bağlamalı ve kapaklı tip olarak da ikiye ayrılır. Metal olana göre daha estetik olan şeffaf braketlerin plastik olanları dayanıksızdır sadece kısa süreli tedavilerde kullanılır, seramik olanlar pahalı fakat daha uzun ömürlüdür ve renkleri daha iyi korunur. Şeffaf braketler içerisinden geçen teller ile sürtünme oluştuğundan maalesef tedavi süresini kayda değer şekilde uzatır. Komplike tedavi yaklaşımlarında tercih edilmemelidir.

Şeffaf Plaklar

Özellikle son 10 yıldır ortodontik tedavide giderek popüler olan ince şeffaf dişliklerdir. Takıp çıkarılabildiği için hasta disiplini gerektirir. Hastaların bu aygıtları ana öğünler dışında günde 22 saat devamlı takması gerekmektedir. Bu dişlikler ile soğuk içecekler içilebilir fakat sıcak içecekler içilemez . Dişlikler her 15 günde bir değiştirilir. Hastaya 2-3 dişlik verilirse 6 haftada bir ortodontiste gitmek yeterlidir. Hafif ve orta şiddetli vakalar için uygundur fakat ağır ve diş çekimli tedavilerin süresi 3-4 yıla kadar uzayabilir.Özellikle uzakta yaşayan ve hekime sık gelemeyen hastalar için çok iyi bir çözümdür. Hasta randevuları 2-3 aya çıkabilir.Fakat bu yöntemde bazı dişlerin ön yüzüne ataşman adı verilen küçük çıkıntılar yapıştırılır. Bu çıkıntılar aygıtı kavrayarak tutuculuğunu ve etkinliğini artırır. Diş renginde oldukları için pek farkedilmezler ve hasta konforunu etkilemezler.Bu konuda youtube da hasta videolarından pek çok bilgi bulabilirsiniz.

Gizli dişteli /Lingual braketler

Son 20 yıldır popüler olan bir tedavi cinsi olup yetişkinlerin estetik kaygılarına bir çözüm olarak üretilmiştir. Sabit braketler dişin arka yüzeyine yapıştırıldığı için görünmez olup ön yüze yapıştırılan braketlere göre daha zorlu ve maliyetli bir yöntem ile hazırlanır ve hekimin de bu konuda tecrübeli olması gereklidir.Aparey türleri içinde en pahalı olanıdır fakat giderek popüler olmaktadır. Özellikle diş tellerinin  görünmesini istemeyen fakat şeffaf plakları takmak konusunda kişisel disiplinine güvenemeyen  hastalar için en doğru seçenektir. Kliniğimizde farklı lingual braketler ile 20 yıldır hizmet verilmekte olup tecrübeli olduğumuz konular arasında yer almaktadır.

Ortodontide yaş sınırı var mı?

Hayır yok. Her yaşta ortodontik tedavi yapılır. Yetişkin bireylerde tek sınırlama kemik metabolizması hastalıkları ya da periodontal sorunlardır. Bazı durumlarda ortodontik tedavi periodontal sorunlar için yardımcı tedavi olarak görev de yapabilir.

Yetişkin hastada ortodontik uygulamalar nelerdir?

Ortodontide şeffaf braketler,lingual braketler ve şeffaf plaklar gibi estetik seçenekler arttıkça giderek daha çok yetişkin hasta ortodontik tedavi için başvurmaktadırlar. Her türlü çapraşıklık düzeltimi , kapanış bozukluklarının düzeltimi, aralıklı dişlerin aralıklarının tümüyle kapatılması, dişler küçükse aralıklar oluşturularak seramik ya da lamina için hazırlanması, dişeti kenarının seviyelenmesi, eski çekim boşluklarına eğilmiş dişlerin doğrultulması (araya implant ya da köprü gövdesi konulabilmesi için), küçülmüş çekim boşluklarının tamamen kapatılması, yamuk gülüşün düzeltilmesi, dişeti gülüşünün düzeltilmesi, dişeti çekilmelerinin düzeltilmesi, üst ön dişlerin uzatılması ya da gömülmesi ile gülüş estetiğinin düzenlenmesi vb gibi daha pek çok uygulama sayabiliriz yetişkin ortodontisi denilince. Protez ihtiyacı olan yetişkin hastaların % 70 inde estetik ve sağlıklı bir protez yapılabilmesi için mutlaka protez öncesi kısa süreli de olsa ortodontik tedavi gerektiği görülmektedir.

Ortodontik tedavi ağrılı bir işlem midir?

İlk uygulama ve randevular  ağrısız ve basittir. Ancak, teller ilk takıldığında yanak içinde yaralar oluşabilir. Bu yaralar özellikle de iyi fırçalama yapılırsa 1 hafta içerisinde kendiliğinden geçer ve genellikle tekrar oluşmaz. Nadir durumlarda (braket kopması, telin kırılması, vb.) tekrar yara oluşabilir fakat sorun giderildiğinde düzelir.İlk uygulamada hastaya ‘ortodontik mum’ verilir ve hasta bu mumu telin rahatsız veren kısına yapıştırarak hekime gelene kadar geçen sürede oluşabilecek aşırı bir iritasyonu engelleyebilir. Teller değiştirildiğinde hasta birkaç gün dişlerinde hafif bir baskı ve /veya sızı hisseder fakat bu sızı 3-4 gün içerisinde kendiliğinden geçer genellikle ağrı kesici gerektiren durumlar oluşmaz.

Diş telleri çürümeye yol açar mı?

Aksine braketlerin yapıştırıldığı alanlar, altına bakteri giremediği için çürükten korunur. Ancak braketlerin etrafı yiyeceklerin tutunmasına uygun kuytular oluşturur ve kişi hijyene dikkat etmez ise dişteli olmayan birine göre çürük riski artar. Ağız bakımı iyi olduğunda  (günde en az 2 defa sabah ve akşam üçer dakika detaylı bir diş fırçalama) bu risk ortadan kalkar.

Teller varken dişlerimi nasıl fırçalarım ?

Teller takıldıktan sonra da dişler eskiden olduğu gibi rahatlıkla fırçalanabilir. Fırçalarken kopma, çıkma gibi riskler yoktur. Ancak hassa bir temizlik gerektiği için biraz daha dikkatli ve ayrıntılı fırçalamak gerekir. Bunun için özel olarak tasarlanmış ortodontik fırçalar ve ara yüz fırçaları kullanılabilir.Ayrıca dişetlerinin fırçalanması ortodontik tedavi sırasında da çok önemlidir ve bunun rahatça yapılabilmesi yumuşak kıllı bir fırça edinilmeli ve kanamaya aldırış etmeden düzenli olarak ve yuvarlak hareketler ile diş ve dişeti birlikte fırçalanmalıdır.Fırçalamayı takiben bir ağız suyu kullanılması (tuzlu su da olabilir) uygundur.Şarjlı diş fırçaları ortodontik tedavi sırasında braketlerin kopmasına neden olabileceği için uygun değildir. Varsa ağız duşu da kullanılabilir.

Ortodontik tedavim bittikten  sonra dişlerim bozulur mu?

Aslında hayır. Tedaviniz bittiğinde ön dişlerinizin arkasına (ince ve konforlu) bir güvenlik teli yapıştırılır.Bazen ilaveten veya sadece gece takacağınız hareketli bir aygıt da verilebilir. Özellikle de 13-14 yaşlarında biten ortodontik tedaviden sonra ortodontist hastayı minimum 6 ayda bir görmelidir.Böylece bu telin sağlamlığı kontrol edilir kopma ayrılma varsa telafi edilir.Bu görüşmeler yirmi yaş dişlerinin durumu belli olana kadar sürmelidir.Çünkü henüz bilimsel olarak ispat edilmemiş de olsa sürmekte olan yirmilik dişlerin özellikle de çekim yapılmadan düzeltilen vakalarda çapraşıklık oluşturacağına dair tecrübe ve görüşler mevcuttur.Dolayısıyla gerekirse zamanı geldiğinde yirmilik dişlerin sürmeden çekilmesi planlanabilir. Sürecek yerleri varsa hekim takibi ile sürmeleri izlenir ve daha sonra uygunsa bu teller alınabilir. Bazı durumlarda ve de ileri yaşta tedavi görmüş bireylerde bu tellerin ömür boyu kalması önerilebilir. Şimdi sorunun olumsuz cevabı; eğer ortodontik tedavinizi takiben ön dişlerinizin arka yüzeyine güvenlik teli yapıştırılmadı ise , yirmilik dişleriniz takip edilmiyorsa (ya da randevularınıza gitmiyorsanız), teliniz koptuğunda hemen ortodontistinize gitmezseniz, gerektiğinde ve önerildiğinde yirmilik dişlerinizi çektirmezseniz  dişleriniz bozulabilir.